Amsterdam, 23 november 2023

In 2022 zijn in Nederland 393 mensen gediagnosticeerd met hiv. 54% van de nieuwe hiv-diagnoses werd gesteld bij mannen die seks hebben met mannen (MSM), terwijl 46% van de diagnoses andere mannen, vrouwen en trans personen betrof. Bij MSM is de daling in nieuwe diagnoses sterker dan bij andere mannen, vrouwen en trans personen, waardoor het relatieve aandeel van deze laatstgenoemde groepen stijgt. Ook wordt bij deze groepen de hiv-diagnose vaak in een te laat stadium gesteld. In 2022 zijn 21 mensen overleden aan de gevolgen van aids. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van stichting hiv monitoring, uitgebracht in de aanloop naar Wereld Aids Dag op 1 december.

Sinds 2010 daalt het aantal hiv-diagnoses in Nederland gestaag. Voor het jaar 2022 zijn er tot nu toe 393 hiv-diagnoses geregistreerd bij stichting hiv monitoring. Dit betreft 213 mannen die seks hebben met mannen (MSM) (54%), 96 andere mannen (24%), 70 vrouwen (18%) en 14 trans personen (4%). Ten opzichte van 2010 is het aantal nieuwe diagnoses over 2022 met 67% gedaald, maar de snelheid van deze daling lijkt in recente jaren af te vlakken. In 2019, 2020 en 2021 werden resp. 614, 432 en 410 nieuwe hiv-diagnoses gesteld.

Hiv bij mannen die seks hebben met mannen
De daling van het aantal nieuwe hiv-diagnoses is het grootst onder mannen die seks hebben met mannen (van 768 in 2010 naar 213 in 2022; een daling van 72%). Binnen deze groep was deze daling het sterkst in de leeftijdsgroep tussen 30 en 50 jaar oud, maar beduidend minder sterk onder jongere MSM (tot 30 jaar) en onder MSM ouder dan 50 jaar. Het aandeel van MSM tot 30 jaar is sinds 2010 gestegen van 24% naar 31%; bij MSM ouder dan 50 jaar steeg het aandeel van 16% in 2010 naar 30% in 2022.

“Dit zou een signaal kunnen zijn dat de mogelijkheden om hiv te voorkomen minder bekend zijn bij jongere en oudere mannen die seks hebben met mannen, of voor hen minder goed toegankelijk zijn dan voor mannen die seks hebben met mannen in de leeftijd van 30 tot 50 jaar”, stelt professor Marc van der Valk, bestuurder van stichting hiv monitoring.

Hiv bij andere mannen, vrouwen en trans personen
In 2022 werd 46% van de nieuwe hiv-diagnoses gesteld bij andere mannen, vrouwen en trans personen. Weliswaar daalt ook in deze groepen het absolute aantal diagnoses (van 391 in 2010 naar 180 in 2022), maar doordat in deze groepen de daling minder snel gaat, is hun aandeel in het totaal aantal diagnoses toegenomen ten opzichte van 2010 toen dit 33% van alle nieuwe diagnoses betrof.

Gezondheidsschade door late diagnoses
48% van de nieuwe hiv-diagnoses tussen 2020-2022 betreft late diagnoses^*. In totaal gaat het om 575 mensen. Het aandeel mensen dat tussen 2020 en 2022 met een late hiv-diagnose in zorg is gekomen, is bij de groepen andere mannen met 69% en vrouwen met 57% veel hoger dan bij de mannen die seks hebben met mannen waar dit 38% is.

Van deze 575 mensen met een late hiv-diagnose in de jaren 2020-2022 wordt 36% (n=206) binnen een jaar na de hiv-diagnose met een door hiv veroorzaakte aandoening in het ziekenhuis opgenomen en overlijden er 16 (3%) als direct gevolg van hiv. Van de 622 mensen met een niet-late hiv-diagnose in de jaren 2020-2022 werd slechts 3% (n=19) in het eerste jaar na de hiv-diagnose opgenomen en overleed niemand aan de directe gevolgen van hiv.

“Dat zoveel hiv-diagnoses in een laat stadium worden gesteld, is in een land als Nederland vandaag de dag niet nodig. Wanneer een hiv-diagnose tijdig wordt gesteld, kan ernstige gezondheidsschade worden voorkomen. Ook is de levensverwachting dan bijna gelijk aan die van mensen zonder hiv. Bovendien kan iemand die een hiv-behandeling krijgt het virus niet meer overdragen”, legt Van der Valk uit.

Populatie
Eind 2022 telt Nederland naar schatting 24.400 mensen met hiv waarvan er 21.978 gestart zijn met de behandeling met antiretrovirale middelen. Bij 21.094 (96%) van hen wordt het virus succesvol onderdrukt; zij kunnen het virus daardoor niet meer overdragen. Daarnaast leven er in Nederland naar schatting nog 1.390 mensen met een nog niet gediagnosticeerde hiv-infectie. Het door stichting hiv monitoring met een wiskundig model berekende aantal nieuwe hiv-infecties^** in 2022 bedraagt 140 en is ten opzichte van het jaar 2010 met 85% gedaald.

Sociale, economische en demografische factoren
Nieuw dit jaar in de rapportage is dat bij een deel van de analyses gebruik is gemaakt van microdata van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Hiermee kan meer inzicht worden verkregen in sociale, economische en demografische factoren van de populatie mensen met hiv in Nederland. Uit deze analyses blijkt onder meer dat binnen de groep mannen die seks hebben met mannen de hoogte van het huishoudinkomen samenhangt met de kans op het succesvol onderdrukken van het virus: hoe lager het inkomen, hoe lager het percentage mensen met een succesvol onderdrukt virus na het starten van de behandeling met antiretrovirale middelen.

^*Van een late diagnose is sprake indien het CD4-celaantal <350 cellen/mm³ is, en/of er een gelijktijdige aidsdiagnose is en de hiv-test niet wijst op een acute infectie en er geen hiv-negatieve test is in de twaalf maanden voorafgaand aan de hiv-diagnose.

^**Een nieuwe hiv-infectie is iets anders dan het gerapporteerd aantal mensen met een nieuwe hiv-diagnose. In de praktijk zitten er vaak meerdere jaren tussen het moment van de hiv-infectie en de hiv-diagnose. Het aantal hiv-infecties over de tijd wordt berekend vanuit het aantal hiv-diagnoses, gebruikmakend van een mathematisch model en informatie over het beloop van de infectie. Daarom worden deze gerapporteerd als het geschat aantal nieuwe infecties.